Mevlana niçin Farsça ve Arapça yazmıştır?

‘‘İslam kültürünü benimseyen büyük düşünürlerimiz, çoğunlukla Arapça yazmıştır. Çünkü o devrin kültür lisanları onlardı. Mevlana’nın Farsça ve (az miktarda Arapça) yazması da bu çerçevede değerlendirilmelidir.’’[1]


‘‘Mevlana’nın eserlerini Farsça yazmasının iki önemli nedeni vardır: Birincisi, o bölge şehirlerindeki şairler, edebiyatçılar, felsefeciler ve mutasavvıflar gibi bilim adamları arasında medreselerde Farsça yaygındı. Oradaki dersler genellikle Farsça yapılıyor, eserler Farsça yazılıyor, hatta devletin resmi yazışmalarında Farsça kullanılıyordu. İkinci neden: Kendi ailesi içinde ve bütün Harezm bölgesinde, Belh’te konuştuğu Türkçe, Harezm idi ki, bu lehçeye Hakaniye lehçesi Kaşgar veya Doğu Türkçesi denir. Mevlana’nın gelip yerleştiği Anadolu Selçukluları’nın lehçesi ise, Türkmence yani Oğuzca idi. Bu iki büyük Türk lehçesi yani Hakaniye Türkçesi ise Oğuzca arasında, yapı ve vurgu bakımlarından daha on birinci asırda bile kesin ve büyük bir takım ayrılıklar olduğu, Mahmut Kaşgari’nin Divan-ı Lügati’t Türk adlı eserinden anlaşılıyor. Yani Mevlana, Anadolu’ya geldiğinde eserlerini Türkçe yazsaydı, doğup büyüdüğü ailesinin ve Harezm bölgesi halkının konuştuğu Hakaniye lehçesiyle yazacaktı. Bu lehçe ise, Anadolu’da konuşulan Oğuz lehçesinden farklı olduğundan, yeni geldiği bu bölge O’nu rahatça anlayamayacaktı.’’[2]


‘‘Mevlana’yı bir felsefeci gözüyle incelerken dikkat edilmesi gereken bir nokta daha vardır:
Bilindiği üzere filozoflardan bazılarının üslup ve ifadeleri zor anlaşılmaktadır. Mevlana’nın da üslup ve ifadeleri bu sınıfa girmektedir. Çünkü O’nun gayesi, büyük çoğunluk tarafından anlaşılmak ve geniş halk kitlelerine hitap edebilmektedir. Bu sebepledir ki, Mevlana düşüncelerini daima benzetmeler vasıtasıyla dile getirmiş ve bunları da hikâye paketleri için de sunmuştur.’’[3]

______________________________

1- N. Çağatay, Mevlana’nın Yazı Dili Niçin Türkçedir? S. 36
2- N. Çağatay, Mevlana’nın Yazı Dili Niçin Türkçedir? S. 36.
3- Nihat Keklik, Mesnevi.